Hormonal değişiklikler, besinsel eksiklikler ve psikolojik nedenler gibi faktörler gebelik ve doğum sonrası dönemde dökülmelere neden alabilir. Bu dönemde, birtakım fizyolojik hormonal değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler kıl gelişimine de etki etmektedir.Kıllanma, gebelik sonrası telojen effuvium ve androgenetik alopesi gebeliğin fizyolojik değişiklikleri olarak değerlendirilir. Bu dönemde saçın miktarı, yapısı ve büyümesi üzerinde birçok faktör etki eder. Hormonal değişimlerin yanı sıra çeşitli beslenme eksiklikleri ile ilgili faktörler, psikolojik nedenler, gebelik sırasında gelişebilen tiroid bezi hastalıkları saç dökülmesini başlatabilir. Gebelik sonrasında gelişen telojen effuvium geçici olmakla birlikte bazı kişilerde dökülme süreci uzamakta ve erkek tipi dökülme olabilmektedir.

Gebelikte hormon metabolizması karmaşıktır.Doğum sonrası hormon düzeylerindeki (östrojen) ani düşme de saç kayıpları ile sonuçlanmaktadır. Androjenlerin ve androjen reseptörlerinin androjenik alopesideki yeri iyi bilinmektedir. Son yıllarda östrojenlerin gerek deri gerekse saçlı deri üzerindeki etkisiyle ilgili araştırmalar artmaktadır. Birçok hormonun deri ve saça etkisi vardır ve hedef steroid reseptör gen süper ailesidir. Gebelik olmadığı durumda östrojen, primer olarak yumurtalıklardan salgılanır iken beyin, meme, deri de bu hormonu üretebilir. Deri fibroblastları ve yağ dokusu sürekli düşük düzeyde östrojen üretirler . Gebelik döneminde, artan östrojen hormonu için hedef dokular, damar, deri, meme ve uterustur. Östrojenlerin kıl folliküllerine etkileri gebelikte belirgin olarak karsımıza çıkmaktadır. Saçlı deri kıl follikül sikluslarında hormon yönetimli değişiklikler meydana gelmektedir.

Doğum sonrası dönemde anagen fazdaki folliküllerde sabit artıs, telogen fazdaki foliküllerde azalma görülmektedir. Doğum sonrası dönemde normal dökülme hızından 2-3 kat fazla saç kaybı meydana gelmektedir .Doğum sonrası alopesi telogen saç dökülmesinin en sık tanımlanan tipidir. Sıklıkla dökülme süresi 6 aydan kısadır.Gebelikte kıl yoğunluğunda artış ya da hirsutismus, kıl siklusunun uzamasıyla günlük dökülmesinde azalma izlenir.Posterior saçlı deride östrojen, kıl saftı uzamasını azaltarak, büyümeyi yavaşlatır.

Frontal bölge saçlarında ise, androjen hormonlara yanıt olarak incelme ve büyümenin yavaşlaması görülür.Saçların uzaması, gebelikte telojen dönemin uzaması ile ilişkilidir. Plasenta tarafından salgılanırlar,geç gebelik döneminde fazla üretilirler ve doğumda hızla düşerler .Kıl siklusu temel olarak üç fazda incelenmektedir: anajen, katajen ve telojen. Yapılan çalışmalarda östrojenin anajen ve telojen dönemde etkisinin olduğu saptanmıştır (10). Gebeliğin geç döneminde telojen oranı %35’ten yaklaşık %50 oranına yükselmektedir.

Doğum sonrası dönemde ise, telojen effuvium zamanla normale dönmektedir . Çoğunlukla kabul gören,gebelik süresince yüksek olan östrojen seviyelerinin trikogramdaki foliküler siklusun anajen fazının uzamasından sorumlu tutulmasıdır. İlk trimesterdeki gebe kadında %81, gebe olmayan

kadında ise %84 oranında anagen kıl mevcuttur. İkinci ve üçüncü trimester boyunca sırasıyla %90 ve %94 oranında anagen kıl mevcut iken, saç kılı sayımı ilk trimesterdekinden daha azdır. Ayrıca, gebe olmayanlara oranla gebe kadınlarda kalın saç oranının arttığı ve uzamanın yavaşladığı bildirilmiştir .Kıl siklusunda mevsimsel değişiklikler olabilmektedir. Daha ılık mevsimlerde kıl büyümesi artar.

Eylülde büyüme pik yaparken aralık-haziran arasında büyüme hızının daha düşük oldugu bilinmektedir.Bu nedenle, sonbaharda doğum yapanlarda daha fazla dökülme olabilmektedir.Gebelikte kıl yoğunluğunda artış beklenen bir durumdur. Hirsutismus ile birlikte akne ve diğer virilizasyon bulgularının olması diğer hastalıklar açısından ayrıntılı inceleme gerektirir (sekretuvar tümörler, luteoma, lutein kist, polikistik overler). Hormon düzeyi gebelik öncesi düzeye indiğinde ise telojen miktar artmaktadır .Bazı kadınlarda oral kontraseptif kullanımı kesildiğinde diffüz alopesi görülebilmektedir. Hayvan çalışmalarında, östrojenler kıl büyümesini arttırdığı görülmüştür. Her ne kadar tiroid hormon düzeyleri ve alopesi derecesi arasında uyum saptanmasa da diffüz alopesinin bir sebebi olarak hipotiroidizm net olarak tanımlanmıstır.

Neden bazı bireylerin etkilenip digerlerinin ise etkilenmedigi bilinmemektedir.Doğum sonrası saç kaybı ile ilgili diğer faktörler, stres, kan kaybı,emzirme dönemindeki prolaktin artısı gibi hormonal faktörler olabilir.Gebelik sırasında bazı beslenme ile ilgili sorunlar da saç dökülmesine katkıda bulunabilir. Gebelerde demir (Fe) eksikligi sık gözlenen bir durumdur. Demir eksikliğinin dökülmeye açtıgına inanılmakla birlikte bu konudaki veriler değişkendir. Ayrıca kan Fe düzeylerinin normal olduğu durumlarda demir depolarının düşük olmasının da saç dökülmesine yol açabilecegi ileri sürülmektedir. Bunun mekanizması açık olmamakla birlikte demirin DNA sentezinde hız kısıtlayıcı bir enzim olan ribonükleotid redüktaz enziminin kofaktörü olması nedeniyle, hızlı bölünen hücrelerin olduğu kıl folliküllerinin Fe eksikliklerine hassas olduğu ileri sürülmüştür.

Çinko eksikliği herediter veya edinsel olabilir. Çinko eksikliği semptomları; saç dökülmesi, akral ve periorifisyal dermatit,diyare, enfeksiyonlara yatkınlık ve azalmıs hücresel immunite,ruh durumu değişiklikleri, anoreksi, nörolojik bozukluklar ve büyüme geriliğidir .Sigara içmenin, düşük Zn,yüksek Cd ve Pb saç konsantrasyonlarına yol açtığı saptanmıştır.Alkol alımı ya da prenatal Fe ya da folik asid desteğinin anne ya da yeni doğan elementel konsantrasyonlarında fark edilir bir etkisinin olmadığı bildirilmiştir . Sigara içen gebelerde saçta çinko konsantrasyonu düşebileceği için saç dökülme oranının artması beklenebilir. Yine de Zn ve saç dökülmesi iliskişi bu durumda oldukça tartışmalıdır.Gebeliğin diğer saç hastalıkları ile belirgin etkileşimi bildirilmemiştir.Tedavi Gebelikte çoğu dökülme fizyolojiktir ve tıbbi tedavi çoğunlukla gerekli değildir.

Belirgin bir eksiklik olmadan tiroid hormonu verilmesi ve lokal östrojen veya östrojen ve progesteron uygulamasının kalıcı bir yararı gösterilememiştir.Tedavi doğum sonrasına ertelenmelidir,doğumdan hemen sonra xpecia tablet veya benzeri bir ürün başlanması gebelik süresince kaybedilen saçların kısa sürede geri kazanılmasını sağlar.